طعم و عطر بی نظیر زعفران و خواص بیشمارش این گیاه را به ادویه ای گران بها  تبدیل کرده است. اگرچه امروزه زعفران شهرتی جهانی دارد اما قدمت آن به سرزمین کهن ایران باز میگردد. در این مقاله به خلاصه ای از تاریخچه زعفران می پردازیم.

گیاه زعفران را بشناسید

زعفران گیاهی از تیره زنبقیان است و با نام علمی کروکوس ساتیووس (crocus sativus) شناخته می شود. این ادویه گرانبها ابتدا از پیاز زعفران رشد می کند و هر پیاز می تواند شامل 1 تا 3 گل زعفران باشد. گل های زعفران 6 گلبرگ دارند و در مرکز آن مادگی قرار گرفته است. خامه زرد رنگی از مادگی گل رشد می کند و به سه شاخه تقسیم می شود. خامه و کلاله های همراه آن پس از چیدن و خشک شدن زعفرانی را تشکیل می دهند که به فروش می رسد. 

تاریخچه زعفران در ایران

شواهد تاریخی و باستان شناسی بسیاری نشان می دهد که ایران محل پیدایش زعفران بوده است. برخی معتقدند که گیاه زعفران قدمتی بیش از 3000 ساله دارد، در حالی که محققان شواهدی مبنی بر استفاده از زعفران در نقاشی های باستانی، تهیه دارو و مصارف درمانی پیدا کرده اند که نشان می دهد زعفران می تواند قدمتی 5000 ساله داشته باشد. البته گفته می شود که با حمله مغول ها به ایران کشت زعفران برای مدتی محدود می شود اما ایرانیان در شهرهای مختلفی مانند خراسان، اصفهان، یزد، کرمان و فارس دوباره زعفران را کشت می دهند. همچنین، اولین مزارع زعفران در همدان و کرمانشاه پیدا شده است اما امروزه بیشترین تولید زعفران برای خراسان رضوی است.

تاریخچه زعفران در جهان

بسیاری بر این باورند که کشت زعفران در مناطق دیگر آسیا مانند هند نیز رواج داشته است، باستان شناسان معتقدند با حمله مغول ها کشت زعفران به هند کشمیر و سپس به یونان و اسپانیا منتقل شده است. همچنین اعراب پس از حمله به ایران زعفران را به سرزمین خود برده اند. شواهدی مبنی بر شناخت یونانیان از گیاه زعفران پیدا شده است مانند نقاشی های باستانی در کاخ ها از زنان و الهه هایی که در حال کاشت و برداشت گل زعفران هستند. در افسانه های یونانی نیز به مردانی اشاره شده است که زعفران را با کشتی از آسیا می آورند آنچه مشخص است ایران خاستگاه کشت زعفران بوده و سپس به مناطق دیگر جهان صادر شده است. امروزه زعفران در مراکش، یونان، کشمیر، اسپانیا و ایتالیا کشت و صادر می شود.

بدون شک زعفران سالهاست که در فرهنگ کشور های کهن نقش دارد و از آن در صنایع مختلف خوراکی، دارویی و درمانی استفاده می شود. اگرچه زعفران ابتدا در آسیا کشف شده است امروزه این ادویه با ارزش و بی نظیر به سراسر جهان صادر می شود.